Toplotna izolacija građevinskih objekata ima veliku ulogu u očuvanju toplote unutar radnog prostora, posebno u zimskim mjesecima. Mehanizacija i automatizacija procesa smanjuju potrebu za izlaganjem radnika hladnoći, a gdje to nije moguće, radnici koji prate tok proizvodnje treba da budu smješteni u zagrijanim prostorijama, čime se smanjuje rizik od zdravstvenih problema izazvanih niskim temperaturama.
Radni procesi trebaju biti pažljivo organizovani kako bi se smanjio boravak na otvorenom. Neophodno je omogućiti radnicima da tokom pauza borave u toplim prostorijama za odmor, te im obezbijediti tople, kalorične obroke i učestalije, kraće pauze tokom kojih bi konzumirali tople bezalkoholne napitke. Ovako osmišljen režim rada i odmora pomaže u očuvanju energije i tjelesne temperature, što je ključno za sprečavanje smrzotina, hipotermije i drugih poremećaja izazvanih hladnoćom.
Posebnu pažnju treba posvetiti ličnoj zaštitnoj opremi. Radnici moraju nositi toplu, višeslojnu odjeću koja je vodootporna i otporna na vjetar, kao što su bunde, kabanice i zaštitna odijela. Takođe, kapa, rukavice i obuća postavljena krznom od velike su važnosti jer štite periferne dijelove tijela koji su najosjetljiviji na niske temperature. Pravilno izabrana zaštitna oprema može značajno umanjiti rizik od smrzavanja i drugih hladnoćom izazvanih oštećenja.
Zdravstvena zaštita u ovakvim uslovima uključuje i pravilnu profesionalnu selekciju. Osobe koje su ranije imale promrzline, boluju od kardiovaskularnih, respiratornih, bubrežnih ili endokrinih bolesti, kao i starije osobe sa problemima u cirkulaciji, ne bi trebalo da rade na niskim temperaturama. Za njih je neophodno osigurati radna mjesta u toplijim uslovima, a u slučaju izlaganja hladnoći, obavezno je skraćivanje radnog vremena i produženje godišnjih odmora. Edukacija radnika o štetnosti pušenja, alkohola i značaju pridržavanja zaštitnih mjera ima veliku ulogu. Boravak u klimatskim banjama i sprovođenje fizikalnih terapija može pomoći u očuvanju zdravlja radnika koji rade u hladnim i vlažnim uslovima.
U svakom trenutku u zraku se nalazi određena količina vodene pare, što se naziva vlažnost zraka. Apsolutna vlažnost pokazuje koliko vodene pare ima u zraku u datom trenutku, dok maksimalna vlažnost predstavlja maksimalnu količinu pare koju zrak može zadržati na određenoj temperaturi. Relativna vlažnost izražava se u procentima i predstavlja odnos između apsolutne i maksimalne vlažnosti. Kako temperatura zraka opada, opada i maksimalna vlažnost. Kada apsolutna vlažnost dostigne maksimalnu, dolazi do kondenzacije — tačka rose. Deficit vlažnosti je razlika između maksimalne i apsolutne vlažnosti, a fiziološka relativna vlažnost označava koliko apsolutne vlage postoji na određenoj temperaturi u odnosu na maksimalnu moguću vlagu na temperaturi ljudskog tijela.
Smanjena vlažnost zraka, naročito u kombinaciji sa visokim ili niskim temperaturama, dovodi do ubrzanog isušivanja sluznice, naročito u nosu, grlu i očima. To izaziva osjećaj pečenja, grebanja, suv kašalj i češće infekcije gornjih disajnih puteva. Ovi problemi mogu postati hronični i zahtijevati čak promjenu radnog mjesta. Povećana vlažnost zraka, s druge strane, pogoduje razvoju mikroorganizama – bakterija, virusa, gljivica i parazita, jer im voda i vlažnost omogućavaju opstanak i širenje. Kombinacija niskih temperatura i visoke vlažnosti posebno pogoduje virusima koji napadaju respiratorni sistem. Takođe, povećana vlažnost u zatvorenim prostorijama doprinosi razvoju alergija, buđi i drugih mikrobioloških zagađenja.
Kombinovano djelovanje vlage i hladnoće često uzrokuje razna oboljenja – od reumatskih tegoba, problema sa zglobovima i mišićima, do čestih prehlada. Zbog toga se preporučuje da se u toplim prostorijama održava relativna vlažnost između 40 i 60%, što je optimalno za ljudski organizam, dok su dozvoljene granice od 30 do 70%, u zavisnosti od vrste aktivnosti i klimatske zone.
Kretanje zraka, ili strujanje, nastaje usljed razlika u pritisku i temperaturi, i može biti horizontalno (kao vjetar), vertikalno (kroz turbulencije) ili kombinovano. Može se ostvariti prirodnom ventilacijom – kroz prozore i vrata, gdje je potrebno prilagoditi visine otvora za ljetne i zimske uslove – ili mehaničkom, pomoću ventilatora i uređaja koji ubacuju svjež i odvode zagađeni zrak. Mehanička ventilacija može biti opšta (za cijeli prostor) ili lokalna (samo za pojedinačne tačke), a ponekad uključuje i klimatizaciju, kojom se automatski regulišu mikroklimatski uslovi.
Umjereno strujanje zraka u radnoj sredini prijatno je i poželjno, sa brzinama od 0,5 do 1,5 m/s, dok se ljeti tolerira i do 5 m/s. Međutim, hladan i usmjeren zrak može izazvati lokalna ili opšta pothlađenja. Dozvoljene brzine kretanja zraka zavise od vrste posla, prisustva izvora toplote i spoljašnje temperature, a kreću se u rasponu od 0,2 do 1 m/s.
Toplotno zračenje predstavlja prenos toplote putem elektromagnetnog talasanja u infracrvenom spektru i dolazi od svih tijela čija je temperatura iznad apsolutne nule. Zračenje se mjeri u džulima ili kalorijama po kvadratnom centimetru u minuti. Količina toplote koju tijelo emituje zavisi od temperature i površine tog tijela, a zračenje raste proporcionalno četvrtom stepenu apsolutne temperature. Talasna dužina zračenja se smanjuje sa porastom temperature.
Ljudi su u industriji često izloženi toplotnom zračenju iz peći, mašina i vrućih površina, dok je na otvorenom glavni izvor sunca. Bez obzira na temperaturu zraka, zračenje okolnih predmeta može uzrokovati značajno zagrijavanje tijela. Gubitak toplote putem zračenja nastaje kada je temperatura okoline niža od 27–28 stepeni Celzijusa, što odgovara temperaturi površinskog sloja odjeće.
Uzimajući u obzir sve ove faktore, jasno je da zaštita od hladnoće i vlage zahtijeva sveobuhvatan pristup — od tehničkih rješenja i odgovarajuće opreme, preko organizacije rada, do medicinskog nadzora i edukacije. Samo tako se može dugoročno očuvati zdravlje radnika, njihova radna sposobnost i opšta dobrobit.
