Trovanje gasovitim hlorom jedan je od najopasnijih oblika izloženosti hemijskim nadražljivcima, a posebno prijeti radnicima u industrijskim granama gdje se hlor koristi ili proizvodi. Riječ je o gasu oštrog, gušećeg mirisa, koji već pri malim koncentracijama izaziva iritaciju disajnih puteva, dok veće koncentracije mogu dovesti do teškog oštećenja pluća i ugroziti život.
Hlor je pri normalnim uslovima žuto-zelene boje, a pod pritiskom prelazi u tečnost. Njegova hemijska reaktivnost je izuzetno visoka – kada dođe u dodir s vlagom iz zraka ili sa sluznicama disajnih puteva, nastaju jake kiseline (hlorovodonična i hipohlornasta) koje razaraju tkiva. Upravo zbog tih svojstava hlor se koristi kao sredstvo za dezinfekciju, izbijeljivanje i u brojnim industrijskim procesima. Međutim, ista ta svojstva čine ga izuzetno opasnim za ljudski organizam.
Gdje se najčešće javlja trovanje hlorom?
Hlor je prisutan u širokom spektru djelatnosti:
-
Hemijska industrija – prilikom proizvodnje hlora elektrolizom kuhinjske soli ili oksidacijom hlorovodonične kiseline.
-
Farmaceutska industrija – koristi se u sintezi brojnih lijekova i sirovina.
-
Prečišćavanje vode – u stanicama za dezinfekciju pitke vode i bazena.
-
Papirna i tekstilna industrija – za izbjeljivanje i dezinfekciju materijala.
-
Drvna industrija – u procesima obrade i dezinfekcije.
Osim u industriji, opasnost prijeti i u kućanstvu. Nesavjesno korištenje sredstava za čišćenje koja sadrže hlor (npr. varikina) u kombinaciji s kiselinama može osloboditi gas hlor, što je već uzrokovalo mnoge nesreće u domaćinstvima.
Kako hlor djeluje na organizam?
Kada dospije u pluća, hlor se brzo rastvara u vlazi sluznice i stvara kiseline koje razaraju epitel i oštećuju ćelije. Dolazi do:
-
Koagulacione nekroze tkiva – uništavanja sluznice i ćelijskih struktura.
-
Oštećenja proteina – posebno onih bogatih sumpornim grupama, što remeti osnovne ćelijske funkcije.
-
Toksičnog edema pluća – plazma i krv izlaze u alveole, otežavajući razmjenu gasova.
-
Refleksnih reakcija – grča larinksa, bronhija i srčanih smetnji, što može dovesti do trenutnog prestanka disanja.
Simptomi trovanja hlorom
Težina simptoma zavisi od koncentracije i dužine izloženosti:
-
Blago trovanje: suzenje očiju, peckanje u nosu i grlu, osjećaj pritiska u grudima, kašalj, blaga dispneja.
-
Srednje teško trovanje: bol iza grudne kosti, jak kašalj, osjećaj gušenja, mučnina, povraćanje, glavobolja, slabost, otežano disanje i moguć razvoj plućnog edema.
-
Teško trovanje: nagli laringospazam, cijanoza (plavičasta boja kože), prestanak disanja, gubitak svijesti, ubrzan puls i smrt.
Hronična izloženost manjim količinama hlora može dovesti do trajnih problema poput hroničnog bronhitisa, konjunktivitisa, oštećenja zuba i kože te smanjenja plućne funkcije.
Prva pomoć i liječenje
Ako dođe do trovanja hlorom, brzina reakcije je ključna:
-
Uklanjanje iz zagađenog prostora – odmah izvesti osobu na svjež zrak.
-
Skidanje kontaminirane odjeće – hlor se može zadržati na tkanini i nastaviti djelovati.
-
Oslobađanje disajnih puteva – u težim slučajevima potrebno je započeti vještačko disanje.
-
Primjena ovlaženog kiseonika – u manjim koncentracijama i bez pritiska.
-
Hospitalizacija i medikamentozna terapija – bronhodilatatori, kortikosteroidi, antibiotici i diuretici u slučaju plućnog edema.
Kod hroničnog trovanja neophodno je dugotrajno praćenje, simptomatsko liječenje i uklanjanje radnika iz prostora gdje postoji izloženost hloru.
Prevencija i sigurnost
Najbolji način da se spriječe posljedice trovanja je stroga kontrola i poštivanje sigurnosnih mjera:
-
Korištenje zaštitne opreme (maske, rukavice, zaštitne naočale).
-
Osiguravanje ventilacije i aspiracionih sistema u radnim prostorijama.
-
Edukacija radnika i redovne vježbe evakuacije.
-
Medicinski pregledi i praćenje plućnih funkcija kod zaposlenih.
-
Izrada hitnih protokola u slučaju nesreće.
Anegdota iz prakse
Zabilježen je slučaj u jednoj fabrici papira u kojoj je došlo do manjeg curenja hlora. Radnici su u početku mislili da je riječ o “običnom neugodnom mirisu” i nastavili su raditi. Tek nakon nekoliko minuta pojavili su se simptomi – kašalj, suzenje očiju i osjećaj gušenja. Zahvaljujući brzoj reakciji nadležnih, radnici su evakuisani, a nekoliko njih je preventivno zadržano u bolnici. Ovaj događaj pokazuje koliko je važno ne ignorisati ni najmanji znak prisustva hlora, jer čak i kratka izloženost može dovesti do ozbiljnih posljedica.
Zaključak
Trovanje hlorom je ozbiljno stanje koje može ugroziti život i ostaviti trajne posljedice na zdravlje. Budući da je hlor široko rasprostranjen u industriji i svakodnevnom životu, svijest o njegovim opasnostima i pravilno rukovanje su od presudnog značaja. Pravovremena prva pomoć, odgovarajuće liječenje i stroge mjere prevencije ključ su u zaštiti radnika i stanovništva.
