Promjene u atmosferskom pritisku značajno utiču na ljudski organizam, naročito na disanje i cirkulaciju, ali i na druge biološke funkcije. Kako povišeni, tako i sniženi pritisak mogu izazvati različite zdravstvene probleme i sindrome.
Efekti povišenog pritiska
Povećanje spoljnjeg pritiska otežava udisanje jer raste gustina zraka koji udišemo, što povećava otpor u disajnim putevima. Zbog toga se javlja zamor pri disanju, a kod velikih razlika u pritisku može doći i do potpune blokade disanja.
Povišen pritisak također povećava parcijalni pritisak kiseonika (pO2) u udisanom zraku, što može dovesti do hiperoksije – prekomjernog sadržaja rastvorenog kiseonika u krvi. Hiperoksija može izazvati brojne probleme: usporen rad srca (bradikardija), usporeno disanje (bradipneja), pa i potpun prestanak disanja. Pri pritiscima iznad dvije atmosfere mogu se javiti epileptični grčevi i gubitak svijesti. Dugotrajna izloženost višem pritisku kiseonika može oštetiti pluća, izazvati upalu disajnih puteva i edema pluća.
Također se javlja fenomen azotnog pijanstva, koji nastaje zbog povećane količine rastvorenog azota u organizmu. To može uzrokovati poremećaje u radu nervnog sistema, poput poremećaja koordinacije i percepcije.
Efekti sniženog pritiska
Smanjenje atmosferskog pritiska, kao što se dešava na velikim nadmorskim visinama ili naglim dekompresijama, može prouzrokovati različite zdravstvene poremećaje.
Jedan od problema je širenje gasova u zatvorenim šupljinama tijela, što izaziva tzv. sindrom širenja gasa. Na primjer, gasovi u želucu i crijevima se šire, što uzrokuje nadimanje i bolove (visinski meteorizam). Takođe, širenje gasova u srednjem uhu i sinusima može prouzrokovati bolove i upale (barootitis, barosinuzitis), naročito ako su slušne cijevi ili sinusi blokirani.
Bol u zubima (dentalgija) može nastati kada se gas širi u zubnim šupljinama ili oštećenim zubima.
Na veoma visokim nadmorskim visinama, gdje pritisak padne toliko da telesne tečnosti počnu ključati na tjelesnoj temperaturi, dolazi do sindroma visinskog tkivnog emfizema, opasnog stanja koje može ugroziti život.
Dekompresioni sindrom
Ovaj sindrom nastaje kod brzih promjena pritiska, kako pri prelasku sa normalnog na niži pritisak (npr. piloti ili planinari), tako i kod prelaska sa višeg na normalni pritisak (ronioci, radnici u kesonima).
Tokom boravka pod visokim pritiskom, u tkivima se povećava rastvorljivost azota, naročito u masnim tkivima kao što su potkožno tkivo i mijelinski omotač nerava. Naglim smanjenjem pritiska, azot se oslobađa u obliku mehurića koji pritiskaju krvne sudove i prekidaju cirkulaciju, što može dovesti do oštećenja tkiva i njihove smrti.
Mehurići azota mogu blokirati i krvne sudove, stvarajući gasnu emboliju. Takođe, može doći i do masne embolije, kada mehurići azota izazovu kidanje masnog tkiva koje potom začepljuje sitne krvne sudove.
Dekompresioni sindrom može biti poznat kao kesonska bolest ili bolest avijatičara.
Sindrom hipoksije
Hipoksija nastaje uslijed smanjenog parcijalnog pritiska kiseonika u zraku na visinama iznad 4000 metara. To dovodi do smanjenja kiseonika u krvi i tkivima, što izaziva ozbiljne poremećaje, naročito u mozgu.
Kod ronilaca i radnika u kesonima dominira dekompresioni sindrom, dok kod ljudi izloženih velikim nadmorskim visinama mogu se javiti svi gore opisani sindromi.
