Razvoj nove ekonomske geografije rezultat je kritike tradicionalnih pristupa geografskoj znanosti, posebno onih koje su se oslanjale na horološku i regionalnu geografiju. Smatra se da je začetnik ovog novog pristupa Fred K. Schäfer, koji je zagovarao napuštanje tradicionalnih koncepata te uvođenje nomotetičkog, odnosno zakonitostima zasnovanog pristupa proučavanju prostora. Tradicionalni koncepti ekonomske geografije do sredine 20. stoljeća suočili su se s krizom jer su bili previše deterministički, fokusirani na opisivanje i bazirani na statističkim podacima koji nisu mogli objasniti sve promjene u prostornim obrascima.
Primjerice, neka područja bilježe nagli razvoj iako nemaju očite prirodne prednosti poput bogatstva prirodnih resursa ili povoljnih geografskih položaja. Razvoj globalnih mreža i transporta, naročito pomorskog prometa, omogućio je pristup jeftinim sirovinama i tržištima, čime su tradicionalne pretpostavke o međuzavisnosti prirodnih faktora i ekonomskog razvoja postale nedostatne. Ova nova stvarnost zahtijevala je nove metode i teorijske pristupe.
Suvremena istraživanja u ekonomskoj geografiji karakteriziraju tri glavna filozofska pristupa: pozitivizam, strukturalizam i humanizam. Fokus se pomjera na proučavanje ekonomskih prostornih sistema, a sam pristup postaje sistemski, što znači da se ne promatraju samo pojedinačne lokacije ili aktivnosti, već i odnosi i interakcije među njima. Sustav se definira kao skup elemenata među kojima postoje veze; promjena jednog elementa može utjecati na čitav sistem.
Takav sustavni pristup omogućava odgovor na pitanja ne samo gdje se nešto događa i koliko toga ima, već i zašto se to događa baš na određenom mjestu i kakav to ima utjecaj na druge dijelove sistema i na cjelinu. Time se napušta geodeterminizam, koji je prirodne faktore smatrao ključnim, i uvodi ekonomski determinizam gdje je ekonomija glavni pokretač promjena u prostoru.
Među različitim konceptima koji su se pojavili, posebno je prihvaćen onaj koji je definirao L. Schätzl 1981. godine — koncept ekonomskog prostornog sistema. Prema ovom konceptu, struktura sistema obuhvata razmještaj ekonomskih djelatnosti na lokalnoj ili regionalnoj razini, što se naziva lokacijska ili regionalna struktura. Interakcija između struktura odvija se kroz protok ljudi, robe, kapitala i informacija između lokacija i regija, što oblikuje prostorne procese.
Ti procesi predstavljaju dinamičke promjene u prostornoj strukturi, posljedicu djelovanja prostornih interakcija kao i lokalnih i regionalnih razvojnih faktora poput deagrarizacije, deruralizacije i industrijalizacije. Osim toga, različiti sistemi su hijerarhijski povezani, što znači da lokalni sistemi nisu izolirani, već su povezani s regionalnim, nacionalnim i globalnim ekonomskim sistemima.
U odnosu na funkcije, ekonomski sistemi dijele se na proizvodne, poput agrarnih, industrijskih, rudarskih i energetskih, te na uslužne, koje obuhvataju prometne, trgovinske i druge uslužne djelatnosti. Kroz proučavanje tih prostornim struktura, interakcija i procesa, ekonomska geografija danas predstavlja kompleksnu znanstvenu disciplinu koja omogućava razumijevanje kako gospodarske djelatnosti oblikuju prostor i kako prostor utiče na ekonomski razvoj.
Važno je naglasiti i da suvremena ekonomska geografija uzima u obzir utjecaj globalizacije, tehnološkog razvoja, urbanizacije i promjena u politici, što dodatno oblikuje ekonomske tokove i prostorne obrasce. Na primjer, tehnološki parkovi, zone slobodne trgovine i logistički centri danas imaju ključnu ulogu u privlačenju investicija i stvaranju novih ekonomskih čvorišta, što potvrđuje da su prostor i ekonomija međusobno usko povezani i dinamični.
Ukratko, moderni koncept ekonomske geografije omogućava sveobuhvatno sagledavanje složenih veza između društvenih, ekonomskih i prostornim faktora, te pruža alate za bolje planiranje i upravljanje ekonomskim razvojem na svim nivoima.
